Afkortingen 

Codex 01 

de Codex Sinaiticus, een aanduiding van Soden en door Gregory-Aland codex א Codex Sinaiticus, 330-360. Deze bevat het hele NT 

Codex 02 

de Codex Alexandrinus van ong. 400 n. Chr. Deze bevat bijna heel het NT. Alleen de volgende NT-ische gedeelten ontbreken: Mt. 1:1 – 25:6; Jh. 6:50 – Jh. 8:52; 2Kor. 4:13–12:6

Codex 03 

de Codex Vaticanus, uit 325-350 n. Chr.. Deze bevat een groot deel van het NT, nl. Mt. – Heb. 9:14.

NA28

Nestle Aland 28e editie (2012) van het Novum Testamentum Graece 

MHT

MeerderHeidsTekst = 𝔐. Deze tekst wordt de Byzantijnse tekst genoemd, een compilatie van manuscripten, waarbij de meerderheid van een bepaalde lezing doorslaggevend is. Deze tekst wordt ook wel de ‘Traditional Text’ genoemd, de ‘Ecclesiastical Text’, de ‘Constantinopolitan Text’, de ‘Antiocheian Text’ of de ‘Syrian Text’. Het is één van de zgn. teksttypen van de Griekse NT-ische manuscripten, zoals die in de meerderheid van de manuscripten gevonden wordt. Hoewel er op ongeveer 1839 plaatsen kleine verschillen zijn tussen de MHT en de TR, vormt de MHT toch het fundament van de TR. 

De Byzantijnse Tekst wordt ook aangetroffen in een aantal Orthodoxe Bijbeluitgaven omdat de Byzantijnse Teksttraditie tot op de dag van vandaag ook wordt aangehouden in de Oosterse Orthodoxe Kerk. De tekst die door de Orthodoxe Kerk wordt gebruikt, berust op late manuscripten zgn. ‘minuskels’. De tekst wordt algemeen aanvaard als de Byzantijnse tekst. 

TR

Textus Receptus, de Griekse tekst van het NT zoals opgesteld door Erasmus (‹1516–1633›). De tekst is gebaseerd op 6 manuscripten vanaf de twaalfde eeuw, de Latijnse Vulgata en op brieven van de kerkvaders.

MT

Masoretische Tekst (‹zie hieronder ‘Masoreten’›)

OT

Oude Testament, d.w.z. ‘het oude verbond’ bevattende alle boeken van de Tenach. In Bijbelvertalingen wordt meestal een indeling in 39 OT-ische boeken gevolgd.

NT

Nieuwe Testament, d.w.z. ‘het nieuwe verbond’, bevattende 27 boeken, waaronder de 4 Evangeliën van resp. Mattheüs, Markus, Lukas en Johannes, het boek Handelingen van de hand van Lukas, de brieven van de apostel Paulus aan de gemeenten, de herderlijke of pastorale brieven van de apostel Paulus aan Timotheüs, Titus en Filemon en de Hebreeënbrief die mogelijk ook van zijn hand afkomstig is, alsmede de overige apostolische brieven van Jakobus, Petrus en Judas, de broer van Jezus en als laatste boek de Openbaring van Jezus Christus, dat ook wel kortweg Openbaring genoemd wordt en geschreven is door de apostel Johannes. 

WEB

World English Bible

LXX

Septuaginta

KJV

King James Version 

GEEB

Gill Exposition of the Entire Bible

CBSC

Cambridge Bible for Schools and Colleges 

ECER

Elicott’s Commentary for English Readers

BBN

Barnes’ Bible Notes

CCB

Clarke’s Commentary on the BIble

JFB-BC

Jamieson-Fausset-Brown Bible Commentary

K&D

Keil & Delitzsch (de schrijvers van het door veel gebruikte ‘Biblical Commentary on the Old Testament’. 

Qal

grondstam van een Hebreeuws werkwoord

v. Chr.

voor Christus, d.w.z. voor de christelijke jaartelling

n. Chr. 

na Christus, d.w.z. voor de christelijke jaartelling

bez.

bezittelijk

b.v.

bijvoorbeeld

bijv.

bijvoeglijk

d.w.z.

dat wil zeggen

enkv.

enkelvoud

evt.

eventueel

mtr

meter

mv.

meervoud

nl.

namelijk

ong. 

ongeveer

geb.

gebiedende

vnw.

voornaamwoord

pers.

persoon (b.v. de 3e pers. of de 1e pers.), als een grammaticale term of ‘persoonlijk’ in pers. vnw. (persoonlijk voornaamwoord)

zelfst.  nmw. 

zelfstandig naamwoord 

nmw.

naamwoord

mnl.

mannelijk

vrwl. 

vrouwelijk

a.h.w.

als het ware

e.a.

en andere

o.a.

onder andere

o.i.

onzes inziens

zgn. 

zogenaamd

vlg. 

volgens

vgl.

vergelijk

wsl.

waarschijnlijk

zgn.

zogenaamd

iem.

iemand

Terminologie

Masoreten

Masoreten (Hebreeuws: ba'alei ha-masorah, בעלי המסורה) (“overleveraars”) waren middeleeuwse joodse geleerden die de Hebreeuwse Tenach, het Oude Testament, voorzagen van klinker- en voordrachttekens en andere aantekeningen, de zogenaamde ‘nikud’ en ‘teamim’. Gedurende de laatste twee eeuwen voor Christus gingen de Joden in hun land (ongeveer het huidige Israël) meer en meer Aramees spreken en werd het Hebreeuws dus steeds minder goed beheerst. De rabbijnen bleven echter het Hebreeuws steeds goed beheersen en gebruiken voor onderlinge contacten. Omdat het Hebreeuwse schrift, ruw gezegd, een medeklinkerschrift is, was er het gevaar dat de juiste uitspraak en daarmee ook interpretatie van de tekst verloren zou gaan.

Er werd een systeem ontwikkeld van klinkertekens en voordrachttekens, bestaande uit puntjes en streepjes, die onder en boven de medeklinkers geschreven werden. De Masoreten hebben zich intensief met deze ontwikkeling beziggehouden. Daarbij moesten ook bepaalde grammaticale eigenschappen van de taal worden vastgelegd. In de tiende eeuw werd de definitieve versie van de aldus ‘gepunctueerde’ tekst van de Tenach in Tiberias vastgelegd door Ben Asjer en Ben Naftali. Deze tekst wordt de Masoretische Tekst (‹MT›) genoemd. De Masoretische Tekst heeft grote autoriteit gekregen en wordt nog steeds als standaard gebruikt. 

In de huidige staat Israël, waar het Hebreeuws weer de voertaal is, wordt in het algemeen zonder punctuatie geschreven en gedrukt (kranten, boeken). Wel worden de klinkertekens gebruikt bij het leren van de taal (veelal zonder dat men zich om de precieze grammaticale regels bekommert) en bij het leren lezen door kinderen. Men kan kinderen wel horen zeggen: “Hij leest al zonder puntjes.”

Ketiv

het woord is een transliteratie van het Hebreeuwse woord כְּתִיב dat staat voor ‘wat geschreven is’. Dit is de eigenlijke grondtekst zoals die geschreven staat in de door de Masoreten opgeschreven tekst van de Tenach, de zgn. Masoretische tekst van het Oude Testament

Qere

het woord is een transliteratie van het Hebreeuwse woord קְרֵי‎ dat staat voor ‘wat voorgelezen wordt’. De Masoreten die het overschrijven van de rollen verzorgden  schreven in de kantlijn soms een opmerking over de ‘geschreven tekst’ (‹de ‘Ketiv’›) waarin hun onzekerheid tot uiting kwam over de juistheid van de geschreven tekst. Vaak betrof het een kleinigheid die geen of bijna geen invloed had op de betekenis van de tekst, maar ook als het iets verder ging dan een kleinigheid, was het in het geheel van de tekst toch niet meer dan een detail. Deze  opemrekingen in de de kantlijn werden in de ‘synagoge’, de plaats van samenkomst voorgelezen, in afwijking van de Qere.

Tenach

het woord Tenach (‹TeNaCh›) staat voor de Thora (‹de Wet›), de Nabiim (‹de Profeten›) en de Chetubiem (‹de Boeken of Geschriften›), d.w.z. voor het zgn. Oude Testament. 

Septuaginta

dit is een Griekse vertaling  van de Tenach, het Hebreeuwse Oude Testament, die volgens de traditie op verzoek van Ptolemaeüs Philadelphus (‹285-247 v. Chr.›) door 70 Joodse geleerden in Alexandrië werd gemaakt. De geleerden zouden uit Jeruzalem naar Egypte zijn afgereisd voor dit werk. Deze Griekse vertaling was bekend in de dagen van Jezus Christus op aarde. De afkorting ervan is LXX.

Samaritaanse Pentateuch

Onder Samaritaanse Pentateuch verstaat men de eerste vijf boeken van de Hebreeuwse Bijbel, zoals deze zijn overgeleverd door de Samaritanen.

Er zijn zo’n 6000 verschillen met de Masoretische tekst. In de meeste gevallen gaat het om kleine verschillen, maar een belangrijk verschil betreft het aanduiden van het heiligdom (de tempel), waar bij de Samaritanen de mogelijkheid opengelaten wordt dat dit zich op een andere plaats bevindt dan op de Tempelberg. De Samaritaanse Thora bevat ook een extra tiende gebod. De tien geboden van de joden worden als negen geboden gezien, het zgn. extra tiende gebod verwijst naar de berg Gerizim als heilige berg. 

Peshitta 

letterlijk ‘eenvoudige versie’, of, ‘algemeen’. Dit is de benaming van de Aramese Bijbel, ook wel aangeduid als ‘Syriac’. Het Oude Testament is een vertaling van de Hebreeuwse Tenach, geschreven in het nieuwere Estrangelo schrift. Het heeft kenmerken die wijzen erop dat de vertaling door christenen is gedaan, o.a. het veelvuldiger voorkomen van de naam ‘Messias’ dan in de Hebreeuwse Tenach. Het Nieuwe Testament kende oorspronkelijk slechts 22 boeken, omdat de Oosterse kerk zich afscheidde van de Westerse kerk, toen de ‘canon’ nog niet meer dan 22 boeken kende, ook al waren 2 Timotheüs, 2 Petrus, 2 en 3 Johannes en Openbaring, de in de Peshitta aanvankelijk ontbrekende boeken al bekend in de Gemeente van Jezus Christus en informeel aanvaard. De Westerse Peshitta voegde deze boeken later als eerste toe en later deed ook de Oosterse Peshitta dat. Opvallend is dat (‹1›) de Westerse en Oosterse Peshitta bijna gelijk zijn, d.w.z. er zijn niet meer dan 10 kleine verschilletjes, en (‹2›) dat de tekst vanaf de 5e eeuw na Christus door de eeuwen heen gelijk is gebleven en dat deze vermoedelijk al voor de 5e eeuw ook in omloop was, maar het harde bewijs daarvoor ontbreekt.

NET Bible

New English Translation Bible (‹ zie www.netbible.com ›)

Bewerking: 

redactie EBV - 1 januari 2024